३ डिसेंबर २००० रोजी नागपूर येथे महाराष्ट्र पशु व मत्स्य विज्ञान विद्यापीठाची (माफसू) स्थापना झाली आणि आज तब्बल पंचविशीचा प्रवास पूर्ण करताना हे विद्यापीठ प्रगतीच्या नवनव्या क्षितिजांना स्पर्श करत आहे. “शिक्षण, संशोधन आणि विस्तार” या त्रिसुत्री ध्येयाने सुरू झालेली ही यात्रा आज ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा कणा मजबूत करणाऱ्या ज्ञानकेंद्राच्या रूपात विकसित झाली आहे. पशुसंवर्धन, दुग्धोत्पादन आणि मत्स्य विज्ञान या क्षेत्रांत नवतंत्रज्ञान, संशोधन, रोजगारक्षमता आणि शाश्वत विकासाचा दीपस्तंभ म्हणून राज्यातच नव्हे तर राष्ट्रीय स्तरावर एक अग्रगण्य विद्यापीठ म्हणून ओळखले जाते. स्थापनेच्या वेळी विद्यापीठाला पाच पशुवैद्यकीय महाविद्यालये, एक पदव्युत्तर संस्था आणि एक दुग्धतंत्रज्ञान महाविद्यालय हस्तांतरित करण्यात आली.
पुढील काळात विद्यापीठाने आपला शैक्षणिक आणि संशोधनाचा विस्तार करत दोन मत्स्य विज्ञान महाविद्यालये, आणखी एक दुग्ध तंत्रज्ञान महाविद्यालय, वन्यजीव संशोधन व प्रशिक्षण केंद्र आणि तीन कृषी विज्ञान केंद्रे अशी संस्थात्मक वाढ साध्य केली. हे केवळ विस्तार नव्हे तर ग्रामीण भागातील रोजगार, उद्योग, आरोग्य आणि आर्थिक स्थैर्यासाठी माफसूने निर्णायक योगदान दिले. हा प्रवास केवळ संस्थात्मक विस्ताराचा नाही, तर ग्रामीण समाजपरिवर्तनाच्या शक्तिशाली यज्ञाचा माफसूचा स्थापना ते आज परिवर्तनाचा आहे. पशुधन आरोग्य, दुग्ध उत्पादन, मासेमारी, आणि वन्यजीव संरक्षण क्षेत्रात उच्च स्तरीय संशोधन; पशुवैद्यकीय, दुग्ध व मत्स्य विज्ञान क्षेत्रातील कुशल, समाजाभिमुख आणि तंत्रज्ञानसाक्षर मानवबलाची निर्मिती; ग्रामीण युवकांसाठी उद्योजकता प्रशिक्षण व रोजगारक्षमतेचे संवर्धन; पशुसंवर्धन, मत्स्य व दुग्ध विकास धोरणांमध्ये सरकारचे विचारकेंद्र (थिंक टँक) म्हणून प्रभावी भूमिका; विस्तार शिक्षणाद्वारे शेतकरी, पशुपालक, मच्छीमार व दुग्ध व्यवसायिकांना सशक्त करणारे उपक्रम; पशुकल्याण, जैवसुरक्षा, खाद्य सुरक्षा आणि मानवी आरोग्य यासंदर्भातील राष्ट्रीय स्तरावरील योगदान ही माफसूची २५ वर्षांची वैशिष्ट्यपूर्ण कामगिरी आहे.
या २५ वर्षांत माफसूने आधुनिक तंत्रज्ञान, जैवतंत्रज्ञान, पशुजनुकशास्त्र, पशुआरोग्य सेवा, दुग्ध स्वच्छता आणि मत्स्यसंवर्धन यांत नवे क्षितिज गाठले. लसीकरण, रोगनियंत्रण, पशुसंवर्धन; जैव सुरक्षा मॉडेल्स; पशुजनुक सुधारणाद्वारे उत्पादन वाढ; मत्स्य संवर्धनातून ग्रामीण भागात ब्लू इकॉनॉमीचा विकास; दुग्ध उद्योगात वॅल्यु एडिशन आणि फूड सेफ्टी चे नवे मापदंड तयार करून माफसूने विज्ञानातून विकास आणि संशोधनातून समृद्धी यांचा संगम घडवून आणला. तसेच विद्यापीठाने वन्यजीव संशोधन व पशु कल्याण या क्षेत्रांतही उल्लेखनीय संशोधनात्मक योगदान दिले आहे. आज माफसू केवळ एक विद्यापीठ नसून ग्रामीण विकासाचा प्रेरणास्रोत; शेतकरी, दुग्धोत्पादक आणि मच्छीमार यांचे सशक्तीकरण केंद्र; शाश्वत विकास आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेच्या धोरणांचे मार्गदर्शक विचारमंच आणि पशुसंवर्धन व स्वास्थ्याच्या राष्ट्रीय चळवळीचा नेतृत्वकर्ता व ग्रामीण परिवर्तनाचा प्राणवायु आहे.
आजचा दिवस हा केवळ विद्यापीठाचा उत्सवाचा नाही, तर चिंतन, संकल्प आणि नव्या भविष्यदृष्टीचा दिवस तसेच भूतकाळातील यशाचा सन्मान; वर्तमानातील कार्याची जाणीव आणि भविष्यातील नवउत्कर्षाची प्रेरणा आहे. तंत्रज्ञानाधिष्ठित शिक्षण, संशोधन आणि विस्तार कार्य अधिक सक्षम करणे; महिला, ग्रामीण युवक, पशुपालक आणि मच्छीमार यांना प्रशिक्षणातून स्वावलंबी बनवणे; हरित व निळ्या अर्थव्यवस्थेला चालना देणे; पशुकल्याण, जैवसुरक्षा आणि खाद्य सुरक्षा यास राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय स्तरावर बळकटी देणे हा विद्यापीठाचा प्रगतीचा भविष्यकालीन संकल्प आहे. ज्ञानातून समृद्धी, विज्ञानातून विकास आणि विस्तारातून समाजपरिवर्तन हीच माफसूची खरी स्थापना दिनाची प्रेरणा आणि भविष्यातील दिशा हाच विद्यापीठाचा प्रगतीचा संकल्प आहे. माफसूच्या २५ व्या स्थापना दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा!
